Mercek Ve Aynalar

Konu: Mercek Ve Aynalar Mart 1st 2008, 15:13

Mercek Ve Aynalar

Ayna, insanın kendisini görmesi için kullandığı cam veya maden
levhadır. Mercek ise içinden geçen paralel ışınları birbirine
yaklaştıran ya da uzaklaştıran saydam bir cisimdir. İnsan gözünün
görmesini göz merceği sağlar. Görme bozukluğunu gidermek için
merceklerden oluşan gözlük takılır. Fotoğraf makinesi ve büyüteç de,
mercekle çalışan araçlardır. Mikrokskop, teleskop ve diğer birçok ölçme
araçlarında mercekler ve aynalar bulunmaktadır.
Bir aynanın önünde durup bakarsanız, yüzünüzü görebilirsiniz. Aynanın
durumunu değiştirince, başka cisimleri de görebilirsiniz. Aynada,
önündeki cismin bir görüntüsü oluşur.
Mercek ve aynalar, görüntü eldesi için kullanılırlar. Normal bir düz
aynada, öndeki cismin görüntüsü, cisimle aynı büyüklükte ve
doğrultudadır; fakat sağı ve solu yer değiştirmiştir. Sol el,
görüntünün sağ tarafında görünür. Aynalar ve merceklerle daha büyük
yada daha küçük görüntüler de elde edilebilir.
Mercek, bir ya da iki yüzü çukur veya tümsek olan, cam veya plastikten
yapılmış bir araçtır. Saydamdır, yani ışığı geçirir. Fakat içinden
geçen ışığın gidişini saptırır. Bu sapmaya ışığın kırılması denir.
Ayna ise ışığın geçemediği, parlak bir cisimdir. Yüzleri düz veya eğri
olabilir. Camın bir tarafını gümüş veya başka metalle kaplayarak
yapılır. Ayna, üzerine gelen ışığı, geldiği tarafa geri gönderir. Bu
olaya da ışığın yansıması denir.
Mercekler ve aynalarla ilgili çalışmalara geometrik optik denir. Optik,
ışık bilgisi demektir. Geometri ise, şekiller ve doğrultuları inceleyen
bilimdir.farklı şekilli mercekler ve aynalar, ışığın gidişini çeşitli
şekillerde değiştirirler. Bunlar geometrik optik kurallarıyla
belirlenmiştir.
Işık, bir enerji türüdür. Kitabın sayfasından göze gelen ışık, göze
enerji taşımaktadır. Fakat ayna ve merceklerin çalışmasını açıklamak
için ışığın ne olduğunu açıklamaya gerek yoktur. Işığın ne olduğu
öğrenilmeden çok önce ışığın hareket şekli incelenmiş ve anlaşılmıştı.
Işık, cam, su ve hava gibi maddelerden geçebilir. Bu maddelere ortam
denir. Boşluk da bir ortamdır ve ışık ondan da geçebilir. Işığın
hareketi, ışınlardan yola çıkılarak daha kolay incelenebilir. Işık
ışını, ışığın çok ince bir parçasıdır.
Bir ortamda yol alan bir ışın doğrusal olarak gider. Fakat başka bir
ortama geçince, doğrultusu değişir. Bir ayna veya merceğe çarpınca da
aynı şey olur. Bunlara gelirken ve çıktıktan sonra ışık doğrusal
yayılır. Fakat içinde, kırılmalar nedeniyle sapmalar olur.
Düz bir çizgi çizin. Bunu bir aynanın düz yüzü varsayın. Sonra bu
yüzeye gelen, doğrusal bir ışın çizin. Bu ışın, aynaya herhangi bir
noktada çarpsın. Aynı noktaya gelen, fakat aynaya dik bir ışın daha
çizin. Buna dik çizgi veya normal denir.
Önce çizilen herhangi ışın, normalle bir açı yapar ve bu açıya gelme
açısı adı verilir. Yansıyan ışın da, normalle bir açı yapar. Buna
yansıma açısı denir.
Yansıma yasasına göre, gelme açısıyla yansıma açısı birbirine eşittir.
Böylece, yansıyan ışın, gelen ışının normalle yaptığı açının aynını
yapacak şekilde, normalin diğer tarafına çizilebilir. Gelme açısı sıfır
derece ise, gelen ışınla yansıyan ışın üstüste çakışır.
Gelme açısı doksan dereceye yakınsa, yansıyan ışın da ayna yüzüne değerek gider.
Bu olay, bir bilardo topunun masanın kenarına çarpıp, aynı açıyla diğer tarafa gitmesine benzer.
Aynanın önüne bir cisim koyduğumuzu düşünelim. Cismin her noktasından geçerek gelen ışınlar aynaya çarpar.
Her ışın, yansıma kuralına uyar. Yansıyan ışınlar, normalin diğer
tarafına doğru yol alırlar. Aynanın arkasındaki bir noktadan ışınlar
çıkıyormuş gibi görünür. Cisim oradaymış gibi olur. Bu şekilde, aynanın
arkasında oluşan görüntüye gerçek olmayan görüntü denir.
Düz aynada,cisimle görüntü aynı boydadır. Ayna arkasındaki görüntünün ve öndeki cismin, aynaya uzaklıkları eşittir.
Bütün cisimler, üzerlerine gelen ışığın bir kısmını yansıtırlar. Böyle
olmasaydı, onları göremezdik. Fakat neden her cisimde aynadaki gibi
görüntüler görmeyiz? Ayna yüzeyinin özelliği nedir?
Aynalarda görüntü oluşmasının nedeni arka yüzlerinin çok parlak
olmasıdır. Yüzey pürüzlü olursa, yansıyan ışınlar birçok doğrultulara
dağılır, bu yüzden bir görüntü oluşamaz.
Dışbükey (konveks) aynadaki görüntü de, düz aynadakine benzer. Yüzeyi
düz değildir ve dışa doğru çıkıntılıdır.bir topun yüzeyi veya fincanın
dış tarafı da dışbükeydir. Dışbükey aynanın yüzeyi küreseldir ve
kürenin bir kısmı şeklindedir. Büyük mağazalardaki ve otomobillerdeki
aynalar genellikle dışbükeydir. Dışbükey aynada cismin görüntüsü,
cisimden daha küçüktür. Ayrıca görüntünün biçimi de bozulmuştur.
Dışbükey aynalarda yalnız görüntünün büyüklüğü değişmez. Görüntünün
aynaya uzaklığı, cismin aynaya uzaklığından daha azdır. Otomobillerdeki
geriyi görme aynalarında arkadan gelen otomobiller daha yakında gibi
görülür. Gerçek uzaklıklarını anlamak için dönüp bakmak gerekir.
Dışşbükey aynanın küçük bir yüzeyini düzlem ayna gibi düşünebiliriz.
Aynı şekilde, yeryüzündeki küçük bir yüzeyi de düz olarak görürüz.
Böylece, her ışın, düz yüzeyden yansıyor gibi düşünülebilir.
Dışbükey aynanın merkezinden ve tepesinden geçen normal doğruya aynanın
ekseni denir. Eksen üzerindeki cisimlerin görüntüsü yine eksen üzerinde
oluşur.
Çorba kaşığının arkasıda dışbükey aynadır. Kaşığın iç çukur tarafı ise,
içbükey (konkav) bir yüzeydir. Dışbükey aynalar, küçük görüntü
verdikleri halde, içbükey aynalardaki görüntü, cisim tarafındadır ve
cisimden daha büyüktür. Traş aynaları iç bükey ayna şeklindedir.
Eğlence parklarındaki güldüren aynaların yüzeyleri dalgalıdır. Bazı
kısımları dışbükey, bazı kısımları ise içbükey aynadır. Bu yüzden,
bakınca, bazı kısımlarımızı büyük, bazılarını ise küçük görürüz.
Cisim uzakta ise, içbükey aynalarda değişik bir görüntü oluşur.bir traş
aynasından yeteri kadar uzakta durursanız kendinizi daha küçük
görürsünüz. Aynı zamanda görüntü baş aşağıdır ve aynanın arkasında
değil, önündedir.
Bu çeşit görüntüye gerçek görüntü denir. Görüntünün bulunduğu yerden
gerçek ışınlar geçer. İçbükey aynaların çok yakınındaki cisimlerin
görüntüsü ise, dışbükey aynalardaki gibi gerçek olmayan görüntüdür.
Çok büyük astronomi teleskoplarında yansıtıcı (reflektör) denilen
içbükey aynalar vardır. Kalifornia’daki Palomar dağındaki yansıtıcının
çapı 508 santimetredir. Yıldızların görüntülerini elde etmekte
kullanılır. Yıldızların görüntülerinin resmi de çekilebilir.
Aynalardan başka, merceklerle de görüntü elde edilebilir. Mercekler cam
disklerden kesilir ve sonra yüzeyleri parlatılır. Işık, mercekten
geçince, doğrultusu değişir. Bu olayı anlamak için, ışığın su ve camda
nasıl yol aldığını bilmek gerekir. Bir ortamdan diğerine geçerken
ışığın doğrultusu değişir. Buna kırılma denir.

Hava ve cam gibi, farklı iki ortamın sınırını belirtmek amacıyla düz bir çizgi çizin.
Sonra havadan bir ışın geldiğini gösterin. Cama çarptığı yerdeki
yüzeyin normalini çizin. Işık, cam içinde yolunu değiştirecek ve
kırılmış ışık olacaktır. Kırılmış ışının, normalle yaptığı açıya
kırılma açısı adı verilir. Bu açı, normalin diğer tarafındadır.
Kırılma kuralına göre kırılma açısı, gelme açısından daha küçüktür.
Yani, ışık, norrmale doğru yaklaşır. Eğer açı, yüzeye teğet olarak
gelirse, yani dik açılı ise düz olarak yoluna devam devam eder.
Şimdi de camdan gelen herhangi bir ışın çizin. Bu ışın kırılacak ve
havaya çıkacaktır. Havadaki kırılma açısı, camdakinden farklıdır.
Kırılma kuralına göre, kırılma açısı, gelme açısından daha büyüktür.
Işık, normalden uzaklaşır şekilde yol alır.
Bu iki durum birbirinin benzeridir. Havadaki açı, camdaki açıdan her
zaman daha büyüktür. Cam, havadan daha yoğun bir maddedir. Yoğun olan
ortamda, açı daha küçüktür. Bu durum diğer ortamlar içinde böyledir.
Işık, hava ile su arasında kırılıyorsa, sudaki açı daha küçüktür, çünkü
su, havadan daha yoğundur.
Işık, havadan, daha yoğun bir ortama geçerse, o ortamın yoğunluğuna
bağlı olarak kırılır. Ortamın yoğunluğu fazlaysa, kırılma açısı küçük
olur; yani ışık daha fazla bükülür. Bu bükülme miktarı, kırılma indisi
denilen bir sayıyla gösterilir. Yoğunluğu fazla olan ortamın kırılma
indisi de büyüktür.
Aynalarda olduğu gibi, mercekler de ışığın doğrultusunu değiştirmek
için kullanılır. Bir cisimden gelen ışınlar, mercekten geçtikten sonra,
başka bir noktada kesişirler ve sanki oradan çıkıyor gibi olurlar.

Yeni noktada bir görüntü oluşur. Büyüteçler, iki tarafı da dışbükey
olan merceklerdir. Bunları kullanarak, Güneş ışınlarını bir noktada
toplayabilirsiniz. Böylece Güneşin bir görüntüsünü elde edebilirsiniz.
Aynı şekilde pencerenin görüntüsü de görülebilir.
Bir büyüteçle, kolunuzu uzatıp tutarak cisimlere bakın. Cisimlerden
gelen ışınlar, mercekle gözünüz arasında bir bir yerde birleşir ve ışık
bu noktadan yeniden gözünüze gelir. Cisimlerin gerçek görüntülerini
görürsünüz. Fakat bu görüntüler başaşağı durumdadır.
Küçük gök dürbünleri, normal dürbünler ve bir çok astronomi dürbününde,
cisimlerin gerçek görüntülerini elde etmede dışbükey mercekler
kullanılır. Bunlara ince kenarlı mercekler adı verilir.
Cisimler ince kenarlı merceğe yaklaştıkça, görüntüleri, mercekten daha
uzakta oluşur. Fakat cisim, merceğe çok yakınsa, gerçek bir görüntü
oluşmaz. Cisimle aynı tarafta, gerçek olmayan bir görüntü oluşur. Küçük
bir böceğe, büyeteci yaklaştırarak bakınca, böceğin gerçek olmayan bir
görüntüsü görülür.
Büyüteçteki merceğin iki yüzü de dışbükey değildir. Biri dışbükey
diğeri düzdür. Bu tip merceğe düzlem-dışbükey mercek denir. Bir yüzü
dışbükey diğeri çukur da olabilir. Bunlar ışınların daha az dağılmasını
sağlarlar.
Ortası, kenarlarından daha ince olan mercekler, büyüteç olarak
kullanılamaz. Cisimlerin görüntüleri gerçek değildir ve cisimden daha
küçüktür. Bunlarla gerçek görüntü elde edilemez. Gözlüklerdeki
mercekler daha çok bu türdendir.
Bir cismin veya görüntüsünün fotoğrafını çekebilirsiniz. Fotoğraf
makinesinin merceği iki tarafı dışbükey ince kenarlı mercektir. Film
üzerinde gerçek görüntü oluşturur.

İnsan gözündeki mercek de ince kenarlıdır. Gözün ağtabaka denilen arka
kısmında, gerçek görüntü oluşturur. Ağtabakada renkli ışıklar ve
görüntüler elektrik sinyallerine dönüşür ve beyine gider.
Yapay merceklerin şekli değişemediği halde, göz merceği, yüzeylerini
değiştirebilir. Eğriliği çok fazlalaşınca, yakındaki cisimleri görür.
Eğriliği az olunca, uzaktaki cisimleri görür.
Fotağraf makinesinin merceğinin belirli bir şekli vardır. Farklı
uzaklıktaki cisimlerin görüntüsünü, film üzerine düşürebilmek için,
mercek hareket ettirilir.
Merceklerin ve aynaların da yapım kusurları olabilir. Yüzeylerinin
eğriliği değişkense, bulanık görüntülerin oluşmasına yol açarlar. Bir
noktadan gelen ışınlar, bir noktada birleşmez, farklı yerlerde
birleşirler. Buna küresel sapma adı verilir. Bunu önlemek için,
merceklerin yüzeyi tam küresel yapılmaz.
Renk sapması nedeniyle de bulanık görüntü oluşabilir. Çünkü merceğin
yapıldığı cam, farklı renkli ışıkları, farklı miktarlarda kırar. Bu
yüzden cisimlerin görüntüsü bulanık olur. Görüntü, renkli şeritler
biçiminde görülür. Bu sapma, birkaç merceği bir arada kullanarak
düzeltilebilir. Kullanılan camların kırılma indisleri farklı seçilir.
Merceğe gelen ışınların hepsi diğer tarafa geçmez. Bir kısmı da geri
yansır. Bu durum pencere camında görülebilir. Bunlar, optik araçlarda
istenmeyen yanlış görüntülere yol açabilir. Bu yansımayı azaltmak için
mercekler, ışığı geçiren, fakat yansıtmayan özel bir kimyasal maddeyle
kaplanır.
Işık, yoğun bir ortamdan, az yoğun ortama geçerse, yüzeyin normalinden
uzaklaşarak kırılır. Bu kırılma o kadar fazla olabilir ki , kırılan
ışın, yüzeye teğet olur. Bu durum kritik açı denilen belli bir geliş
açısında olur. Geliş açısı, kritik açıdan daha büyükse, kırılma olmaz.
Gelen bütün ışık, yeniden çok yoğun ortama yansır. Buna tam yansıma adı
verilir.

Konu: Geri: Mercek Ve Aynalar Mart 1st 2008, 15:13

Mercek: Optik görüntüler oluşturmak için kullanılan, genellikle küresel
yüzeylerle sınırlı, camdan ya da ışık kırıcı bir maddeden yapılmış
hacim.
Dalga ve titr: Sesötesi mercek, sesötesi titreşimlerin hızının,
sesötesi inceleme ortamındakinden (su, insan vücudu) çok farklı olduğu
bir gereç içinde (pleksiglas, kauçuk) gerçekleştirilen ve bu nedenle,
sesötesi titreşimler için optik merceklerin ışığa gösterdiğine benzer
özellikler gösteren düzenek. (Sesötesi mercekler, akustik mikroskopta
kullanılır.)
Elektron: Elektron merceği, kondansatörlerden (elektrostatik mercek),
bobin ya da elekromıknatıslardan (elektromanyetik mercek) oluşan ve
optik merceklerin ışık demetlerini saptırdığı gibi, yüklü parçacık
demetlerini de saptıran eksenel bakışımlı düzenek. (Elektron akımlarını
yakınsatmaya olanak veren elektron mercekleri birçok aygıtta, özellikle
elektron mikroskoplarında kullanılır.)
Mad: Kenarlara doğru incelen, nispeten az kalınlıkta mineral yığını.
Oftalmol: Yapay gözmerceği genellikle katarakt nedeniyle çıkarılan
gözmerceğinin yerine takılan implant.(Afaki durumunda gözlükle yapılan
düzeltmeye göre çok daha iyi olduğundan büyük bir gelişme
göstermiştir:görme alanını tam görür ve görüntülerin boyutlarını da
büyütmez.)
Opt: Basamaklı mercek ya da Fresnel merceği merkezi bir mercek ile
kırıcı ya da yansıtıcı çeşitli halkalardan oluşan ve koşut ışıklı geniş
bir demet elde etmek için deniz fenerlerinde kullanılan optik sistem.
Radyotekn: Radyoelektriksel mercek, bir radyoelektrik dalgasının
yayılmasında, faz gecikmeleri oluşturmaya yarayan ve böylece yakınsama
ya da ıraksama etkileri yaratan düzenek; faz gecikmelerinin değeri
gelme açısına ya da düzenekten geçen ışının konumuna bağlıdır.
Ansikl. Opt: Bir mercek, genellikle küresel olan iki yüzeyle
(diyoptrlar) sınırlı, kırıcı ve saydam bir ortamdan oluşur.
Doğurucuları koşut olan iki silindir yüzeyle sınırlı mercekler de
vardır.
Mercek: Bir cisimden gelen ışık ışınlarını odaklayarak cismin optik
görüntüsünü oluşturmaya yarayan cam ya da bir başka saydam malzemeye
denir. Fotoğraf makinesi, gözlük, mikroskop, teleskop gibi aygıtlarda
merceklerden yararlanılır. Işık, merceğin içinde hava da olduğundan
daha yavaş ilerler;
bu nedenle de ışık demeti hem merceğe girerken hem de mercekten
çıkarken kırılır, yani aniden doğrultu değiştirir; merceklerin ışık
ışınlarını odaklama etkisi de bu olgudan kaynaklanır.
Merceklerde, duyarlı biçimde işlenmiş iki karşıt yüzey vardır; bu
yüzlerin her ikisi de küresel olabileceği gibi, biri küresel öteki
düzlemsel olabilir. Mercekler, yüzeylerinin biçimine göre, çift
dışbükey, düzlem dışbükey, yakınsak aymercek, çift içbükey, düzlem
içbükey ve ıraksak aymercek olarak sınıflandırılır. Merceğin eğri
yüzeyi, gelen ışık demetindeki farklı ışınların farklı açılarla
kırılmasına neden olur ve bu da, ışık demetindeki paralel ışınların tek
bir noktaya doğru yönelmesine (yakınsama) ya da bu noktadan öteye doğru
yönelmesine (ıraksama) yol açar. Bu noktaya merceğin odak noktası ya da
asal odağı denir. Bir cisimden yayılan ya da yansıyarak gelen ışık
ışınlarının kırılması, bu ışınların farklı bir yerden geliyormuş gibi
algılanmasına yol açar ve nitekim bu farklı yerde de cismin optik bir
görüntüsü oluşur. Bu görüntü gerçek (fotoğrafı çekilebilir ya da ekran
yansıtılabilir) olabileceği gibi sanal da (mikroskopta olduğu gibi,
ancak merceğin içinden bakılarak görülebilir) olabilir. Cismin optik
görüntüsü cismin kendisinden daha büyük ya da daha küçük olabilir; bu
durum, merceğin odak uzaklığına ve cisim ile mercek arasındaki uzaklığa
bağlıdır.
Duyarlı ve net bir görüntü oluşturabilmek için genellikle tek bir
mercek yetmez; bu nedenle de örneğin teleskoplarda, mikroskoplarda ya
da fotoğraf makinelerinde, değişik mercek kombinasyonlarından
yararlanılır. Bu tür mercek gruplarındaki merceklerden bazıları
dışbükey ve bazıları içbükey olabileceği gibi bunların bazıları kırma
ya da ayırma gücü yüksek ve bazıları da kırma ya da ayırma gücü düşük
camdan yapılmış olabilir. Gruptaki mercekler, her birinin sapıncı
(aberasyon) istenen düzeyde olacak ve net bir görüntü elde edilebilecek
biçimde, duyarlılıkla saptanmış uzaklıklarda yerleştirilir ya da üst
üste yapıştırılır. Mercekler yerleştirilirken yüzeylerinin eğiklik
merkezinin asal eksen ya da optik eksen denen düz bir hattın üzerinde
bulunmasına özen gösterilir.
Mercekler çok değişik çaplarda yapılabilir; örneğin mikroskoplarda 0,16
cm, teleskoplarda ise 100 cm’lik mercekler kullanılabilir. Daha büyük
teleskoplarda mercek yerine içbükey aynalardan yararlanılır.

Mercek Çeşitleri:

Yüzlerinin durumuna ve biçimine göre, üçü ince kenarlı, üçü de kalın
kenarlı olmak üzere altı tür mercek ayırt edilir. Yüzlerin C1 ve C2
eğrilik merkezlerinden geçen doğruya merceğin ana ekseni adı verilir (
yüzlerden biri düzlemse, merkezlerden biri sonsuza gider). S1 S2
uzunluğu merceğin kalınlığıdır. Kalınlık, yüzlerin eğrilik yarı çapı
karşısında önemsiz kalıyorsa, mercek ince, karşıt bir durum söz konusu
olduğunda da kalındır. İnce kenarların bazı özellikleri, incelenmesi
daha güç olan kalın merceklere de yaygınlaştırılabilir.

İnce mercekler: İnce mercekler durumunda S1 ve S2 noktalarının, ana
eksen üzerinde bulunan ve merceğin optik merkezi adı verilen bir O
noktasında birbiriyle karşılaştıkları kabul edilir. İnce mercekler ince
kenarlı ya da kalın kenarlı olabilirler. İnce kenarlılar yakınsak
merceklerdir: Ana eksene paralel olan her ışın demeti bir F noktasında
yakınsayarak görünür hale geçer. Kalın kenarlılar söz konusu
olduğundaysa mercek ıraksaktır. Bu sonuçlar kırılma yasalarından
kaynaklanır. Bir merceğin, bir cismin tam belirgin (net) bir
görüntüsünü vermesi için, cismin her noktasına görüntünün bir noktası
denk düşmelidir: Bu durumda sisteme stigmatik adı verilir. Bunu
gerçekleştirmek çok güç, hatta büyük boyutlu cisimler söz konusu
olduğunda olanaksızdır. Bununla birlikte, görüntüyü oluşturmak üzere
kullanılan ışınların ana eksen ile yaptıkları eğim az olduğu ve
mercekten optik merkeze yakın geçtikleri zaman (Gauss koşulları)
yeterli derecede iyi bir sonuç elde edilir.
Bu durumda, ana eksene dik bir düz cisimden, eksene dik bir düz görüntü
sağlanır. Görüntü, bu noktaya yerleştirilmiş olan bir ekran üzerinde
gözlenebiliyorsa buna gerçek görüntü, karşıt durumdaysa zahir görüntü
adı verilir.
Yakınsak mercekler: Ana eksene paralel ışınların yakınsama noktası olan
F noktasına ana görüntü-odak adı verilir. Bu odak ana eksen
doğrultusunda, sonsuzdaki bir nesne-noktanın görüntüsüdür.(uygulamada
nesne-noktanın görüntüsünün tam F üzerinde olması için, bu noktanın OF
uzunluğunun on katı kadar bir uzaklıkta bulunması çoğunlukla yeterli
olur.)
Öte yandan, ana eksen üzerinde öyle bir F noktası da belirlenebilir ki,
F’ten çıkan ışınlar mercekten geçtikten sonra ana eksene paralel bir
ışın demeti oluştururlar. Söz konusu F noktasının görüntüsü bu durumda
ana eksen üzerinde sonsuzda bulunur ve F noktasına ana nesne-odak adı
verilir.
OF ve OF’ uzunlukları sırasıyla merceğin nesne-odak uzaklığı ve
görüntü-odak uzaklığı olarak adlandırılır. Ana eksene eğik olarak gelen
paralel bir ışın demeti, ana eksene F’ nokatasında dik olan bir
düzlemde ki bir H’ noktasında (ikincil görüntü-odak) yakınsar; bu
düzlem, görüntü-odak düzlemidir. Aynı biçimde, ikincil nesne-odak ve
nesne-odak düzlemi tanımlanabilir.
BİR NESNENİN YAKINSAK BİR MERCEK ARACILIĞIYLA VERİLMİŞ GÖRÜNTÜSÜNÜN
GEOMETRİK OLARAK ELDE EDİLMESİ. Basit olarak bir AB doğru parçasıyla
gösterilmiş olan düz bir nesne ve mercek konumu ve boyutları çizim
yoluyla saptanabilen bir A’ B’ görüntüsü verir(Çizim kolaylığı için
bazı noktalar ana eksenden uzaklaşmış olsalar bile, Gauss koşullarının
gerçekliği kabul edilir). Merceğin ana ekseni üstünde bir A noktasıyla,
bu eksene dik olan AB doğrusu seçilir. Aranan görüntü, merceğin ana
eksenine dik olan ve B noktasından B’ görüntüsü bilindiğinden tam
olarak saptanan bir A’B’ doğru parçasıdır. B’ elde etmek için, B’den
çıkan demetin iki özel ışını göz önüne alınır(geometride, bir nokta,
bilinen iki doğrunun kesişmesiyle tam olarak belirlenir);sözgelimi, F
noktasından geçerek gelen ışınla, O optik merkezden geçerek gelen ışın
kullanılabilir. Bu iki ışının kesişme noktası, aranan B’
noktasıdır(B’den geçen ışınların tümü, mercekten geçtikten sonra B’
noktasındanda geçerler). Nesnenin konumuna göre görüntü gerçek yada
zahiridir.
Iraksak mercekler:Ana eksene paralel ışınlı bir demete F’ noktasından
çıkıyormuş gibi olan ıraksak bir demet denk düşer; bu noktaya
anagörüntü-odak denir. Ana nesne-odak adı verilen birF noktasında,
zahiri olarak yakınsayacak biçimde bir demetin mercek üstüne
gönderilmesiyle, ana eksene paralel olarak ortaya çıkan bir demet elde
edilir. Yakınsak mercekteki gibi, ıraksak merceklerde de görüntü-odak
ve nesne-odak düzlemleri ile görüntü-odak ve nesne-odak uzaklıkları’nın
tanımı yapılır.
BİR NESNENİN IRAKSAK BİR MERCEK ARACILIĞIYLA VERİLMİŞ GÖRÜNTÜSÜNÜN
GEOMETRİK OLARAK ELDE EDİLMESİ. Burada da yakınsak mercekler için
yapılan işlemin aynısı gerçekleştirilir:B noktasından çıkan iki özel
ışın (sözgelimi,biri O’ dan, öteki F’ den geçen ) kullanılır. Birincisi
sapmaz;ikincisiyse ana eksene paralel olarak çıkan bir ışın gibi sapar.
Bu iki ışının kesişme noktası, aranan B’ noktasıdır. Nesnenin konumuna
göre, görüntü gerçek yada zahiridir.

Konu: Geri: Mercek Ve Aynalar Nisan 19th 2008, 21:49

paylaşım için tşkler...